اهمیت مدیریت شهری و تاثیری آن در زندگی شهروندان---ناصر ذاکری در نشست اخیر موسسه مطالعات دین و اقتصاد عنوان کرد:

اصر ذاکری کارشناس اقتصادی و استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در  مقدمه عرائض خود اظهار داشت: مدیریت شهری را می توانیم در قالب یک نگاه حداقلی و حداکثری مورد توجه قرار دهیم که در نگاه حداقلی مدیریت شهری به مجموعه فعالیت های خدمات رسانی به شهروندان در سطح اصلاح شبکه معابر، ترمیم و مرمت گذرگاه ها، حفظ بهداشت شهر، نظارت بر ساخت وسازها و ... اطلاق می شود و در نگاه حداکثری مدیریت شهری به سمت این می رود که در قامت یک دولت محلی عهده دار فعالیت شود که غیر از فعالیت هایی از نوع سیاست خارجه و مسائل امنیتی و نظامی تمام فعالیت ها یکی دولت را می تواند به عهده بگیرد.

ذاکری افزود: در جامعه ما از همان ابتدا که شهرداری به عنوان یک بلدیه در قدیم شکل گرفته اند، همان نگاه حداقلی حاکم بوده است. به عبارتی دولت تشکیلاتی راه اندازی کرده که آن حداقل خدمات مورد نیاز را به شهروندان ارائه کند. برای مثال این نکته می توانم این موضوع را بگویم که در سال 74 که آقای کرباسچی شهردار تهران بود، فعالیتی را برای راه اندازی یک سازمان فرهنگی هنری و فرهنگسراها آغاز کرده بود و همان زمان گروهی از فعالان سیاسی و مقامات کشور نامه بلندبالایی خدمت رهبری نوشتند و اعتراض کردند که شهرداری تهران در فعالیت هایی دخالت می کند که به شهردار ارتباطی ندارد و مدیریت شهری فقط جمع آوری زباله است و گرفتن عوارض و ...

این اقتصاددان تصریح کرد: این نوع نگاهی بود که پس زمینه فکری ما در مدیریت شهری است. این موضوع بحثی است که باید یک روزی در جامعه ما به صورت کارشناسانه، مستقل از نگاه ها سیاسی حل شود. باید مشخص شود که ما برای اصلاح و بهبود و ارتقای مدیریت شهری لازم است که که این حوزه فعالیت را تعریف مجددی کنیم و به سمت دولت های محلی حرکت کنیم، یا همین شیوه را که از دوران قاجار شروع کرده ایم ادامه دهیم.

وی ادامه داد: نکته دوم بحث تعریف کلانشهر است که در اسناد و مدارک موجود از دهه هشتاد کلانشهر را در سطح حداقل 8 میلیون نفر تعریف کرده اند. در جامعه ما از زمانی که اصطلاح کلانشهر مطرح شده است، ما روی عدد یک میلیون نفر و حتی در سال 87 مطرح شده بود که روی 500هزار نفر متمرکز شده ایم.

اهمیت مدیریت شهری و تاثیری آن در زندگی شهروندان

ذاکری اظهار داشت: جمعیت ما هم در جهان و هم در جامعه رشد سریعی داشته و این مسئله توجه به مسائل مربوط به مبحث مدیریت شهری و ضرورت ارتقا کیفی آن را اجتناب ناپذیر کرده است. در سال 1395 بر اساس عددهای استخراج شده از سرشماری، جمعیت کل کشور 79.9 میلیون نفر، نسبت شهرنشینی 74.1 درصد و سهم ده شهر بزرگ ما (بالای یک میلیون نفر) برابر با 30.9 درصد کل جمعیت کشور بوده است. همین رقم نشان دهنده این است که باید توجه خاصی به موضوع رشد جمعیت شود. در سال 1345 طبق سرشماری جمعیت ما 25.08 میلیون نفر، نسبت شهرنشینی زیر 40 درصد و سهم ده شهر بزرگ 19.6 درصد بوده است. البته این نکته را بگویم که 9 شهر جز 10 شهری که در سال 1395 به شهرهای بزرگ کشور تلقی شده اند، هستند.

این کارشناس بیان کرد: با نگاه به این اعداد متوجه می شویم که تغییر عمیق و نگران کننده ای در حال وقوع است. جمعیت ما سه برابر، درصد شهرنشینی نزدیک به 2 برابر و سهم ده بزرگ با سرعت بیشتری رشد کرده است. به عبارت دیگر مهاجرت گسترده ای از شهرها و روستاها و یک مهاجرت گسترده تر از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ اتفاق افتاده است.

وی گفت: پیش بینی های مختلفی راجع به آینده مطرح می شود که بعضا حالت حادی دارد. مثلا مطرح می کنند که به دلیل سالمند شدن جامعه ایران رشد جمعیت کاهش پیدا می کند و منفی می شود و  یا به دلیل خشکسالی افراد زیادی مهاجرت می کنند و جمعیت کاهش پیدا می کند. حتی پیش بینی می شود که به دلیل خشکسالی ممکن است جنگ داخلی بین استان ها بر سر منابع آب داشته باشیم.

ذاکری خاطرنشان کرد: من پیش بینی های منفی را کنار گذاشته و با نگاه اعتدالی به آینده با فاصله 50 ساله یعنی سال 1445 برآورد کرده ام که جمعیت در دامنه 150 میلیون نفر (با رشد جمعیت کمتری)، نسبت شهرنشینی به 80 درصد خواهد رسید و با همین روند ادامه دار خواهد بود و اتفاق خاصی در جامعه نمی افتد ( با توجه به اینکه نسبت شهرنشینی در آمریکای لاتین 80 درصد و در ایالات متحده آمریکا 82 درصد است) و سهم ده شهر بزرگ (با توجه اینکه علامتی نمی بینیم که نشان دهد شرایط عوض خواهد شد و کانون های جمعیتی جدیدی شکل خواهند گرفت) 35 درصد خواهد بود.

این اقتصاددان تصریح کرد: همچنین اکنون شهرهایی را داریم که در آستانه میلیونی شدن هستند و می شود پیش بینی کرد که در سال هدف یعنی 1445 در شهرهای بزرگ حداقل 80 میلیون نفر ساکن خواهیم داشت. به همین دلیل ضرورت ارتقا کیفی مدیریت شهری در جامعه جز مواردی است که باید در اولولیت ها باشد. در دوره 12 ساله ای که ما ثبات مدیریت داشته ایم احتمالا با نیت خیر صورت نگرفته است و بحث این نبوده که ثبات مدیریت در شهرداری تهران خوب است یا خیر.

وی در خصوص صدور پروانه های ساختمانی بیان کرد: هدف گسترش درآمد و افزایش امکاناتی بوده است که شهرداری تمایل داشته دراهن دوره داشته باشد. در آبان ماه 1391 که زمزه های کاندیدا شدن آقای قالیباف به تازگی مطرح شده بود، ایشان سخنرانی در افتتاحیه یکی از پروژه ها داشت و من همان زمان یادداشتی نوشتم و در سایت منتشر شد. ایشان گفتند که ما برنامه ریزی کرده ایم در خرداد 92 هیچ پروژه نیمه کاره ای نخواهیم داشت. عنوان یادداشت من این بود که "نبود پروژه های نیمه تمام در تهران نگرانم می کند". بحث این بود که مدیریتی که به پروژه های نیمه تمام اینگونه نگاه می کند، روش پرهزینه ای خواهد بود.

ذاکری یادآور شد: پس از 18 سال اکنون می توانیم نتیجه بگیریم که آیا انتخاب شهردار از طریق شورای شهر عملی مثبت بوده یا اینکه کمکی نکرده است. قضاوتی که دارم این است که کمکی به ما نکرده اما به معنای اینکه اصل ماجرا نادرست و بی فایده بوده نیست.

وی تاکید کرد: فضای سیاسی کشور و رقابت سیاسی که بین جناح ها و احزاب بوده کاری کرده که حاکمیت  و رای شهروندان اتفاق نیفتاده است. بنا بوده که مردم خود برای شهرشان تصمیم بگیرند و رای مردم حاکم شود و فعالیت سیاسی و رقابت سیاسی بین احزاب منتهی شود به یک مسابقه خدمتگذاری. به گونه ای که هر حزبی برای ماندن به این نتیجه برسد که باید خدمتگذار خوبی برای جامعه باشد.

این کارشناس اذعان داشت: ما در بهبود شیوه های نظارت نیز موفقیتی نداشته ایم. هرچند که در دوره هایی اتفاقات مثبتی افتاده اما در کل حرکت مثبتی ندیده ایم. بحث املاک نجومی در دوره ای مطرح شد و انتظار ما این بود که بلافاصله مقامات شورا از هر حزب و جناحی از شهردار بپرسند که جریان از چه قرار است. اما اولین عکس العملی که اتفاق می افتد رئیس وقت شورا با ادبیات عجیبی صحبت می کند. ما بخاطر فضای سیاست زدگی در کشور باعث شده که نتوانیم با وضع قوانین در شوراها تجربیات جدید کسب کنیم و دانش خود را در مدیریت شهری گسترش دهیم.

ذاکری در پایان گفت: آنچه که فکر می کنم شهرهای ما در آینده به سمت آن خواهند رفت این است که شهرداری و مدیریت شهری باید تبدیل به یک بزرگ ماک در سطح شهر شود. یعنی به تدریج املاک شهر را در تملک خود قرار دهد و از بهره برداران شهری حقوق مالکانه خود را مطالبه کند. به عبارتی تمام شهروندان حتی دولت و نهادهای دولتی به عنوان مستاجران مدیریت شهری قرار بگیرند چون درآمد شهر نمی تواند از طریق فروش تراکم، مغازه داری، ارائه خدمات و ... شهر 20 میلیون نفری را اداره کند و قطعا باید این اتفاق بیافتد که مالکیت ها در مالکیت خصوصی زمین شهری محدود شود و به تدریج مالکیت عمومی شهری در عرصه های شهر اتفاق بیافتد. اتفاقی که عکس آن در سال های گذشته اتفاق افتاد و شهرداری تهران با فروش املاک خود نه تنها مالکیت خود را بر عرصه شهر اضافه نکرد بلکه کاهش داد و مشکلاتی را با همین صدور سندها برای آینده ایجاد کرده است.

منبع: روزنامه عصر اقتصاد