همایش علمی «چالش های كشورهای اسلامی» با سخنرانی دكتر محمدرضا یوسفی شیخ رباط عضو هیات علمی دپارتمان اقتصاد دانشگاه مفید در كربلای معلی برگزار شد.

به گزارش روابط عمومي دانشگاه مفید، همايش علمي « چالش های کشورهای اسلامی» با حضور اساتيد كشورهای اسلامي با حضور و ارائه دكتر محمدرضا يوسفي شیخ رباط عضو هيأت علمي دپارتمان اقتصاد دانشگاه مفيد با موضوع «تبیین زمینه های داخلی چالش های کشورهای اسلامی» روز چهارشنبه بيست و چهارم مهر ماه 1398 در كربلاي معلی برگزار شد.

دكتر يوسفي شیخ رباط در این همایش بيان داشتند: براساس تقسیم بندی هایی که براساس توسعه انسانی صورت گرفته است، کشورهای جهان در سه سطح توسعه ای قرار دادند که از میان چهل و پنج کشور پایین ترین سطح توسعه ی انسانی، متاسفانه سی و پنج کشور جزء کشورهای اسلامی هستند. این مسئله برای ما مسلمانان اهمیت پیدا می کند که چرا این تعداد کشورهای مسلمان در این رتبه قرار دارند و حتی هیچ کشور مسلمانی جزء کشورهای با توسعه انسانی  بالا نداریم. دلایل متعددی برای این مسئله وجود دارد. من به دلیل محدودیت زمانی، برخی از مسائل داخلی این کشورها را مورد توجه قرار می دهم و به مسائل خارجی آن ها نمی پردازم.

عضو هيات علمي دپارتمان اقتصاد دانشگاه مفید عنوان داشتند یکی از ویژگی های این کشورها فقر گسترده است، این کشورها از فقر بسیار گسترده ای رنج می برند و درصد بالایی از جمعیت این کشورها زیر خط فقر زندگی می کنند، 40% ؛ 30%؛ 60% و حتی برخی از کشورهای مسلمان تا 80% جمعیت آن ها زیر خط فقر هستند و درصدی هم از فقر شدید رنج می برند به این معنا که این افراد گرسنه شب را به صبح رسانده و دغدغه ی نان شب را دارند. نرخ فقر شدید نیز در این کشورها متفاوت است. در برخی از کشورها حدود 20% از مردم، 17% از مردم دغدغه نان شب را دارند. بنابراین یک مسئله مهم در این کشورها فقر گسترده است. دومین ویژگی ای که در این کشورها وجود دارد نابرابری شدید است. البته این کشورها با انواع نابرابری ها روبرو هستند. یکی از این نابرابری ها، نابرابری درآمد است. شاخص ضریب جینی  یک شاخص شایع برای سنجش نابرابری در دنیا است. کشورهایی که به نسبت از وضعیت خوبی برخوردارند، ضریب جینی آنها 0.20 تا 0.35 است.  و کشورهایی که وضعیت بدتری دارند ضریب جینی آنها  0.35 تا 0.5 محسوب می شوند و خیلی از کشورهای مسلمان بین 40. تا 50. هستند یعنی در وضعیت نابرابری نامناسبی از لحاظ درآمدی قرار دارند. بنابراین در این کشورها گروهی درآمد بسیار بالایی دارند و گروهی هم در نان شب خود مانده اند و این یکی از دغدغه ها، مسائل و چالش های کشورهای اسلامی از لحاظ نابرابری درآمد است.

دكتر يوسفي شیخ رباط در ادامه بيان نمودند: بعلاوه اینکه نابرابری منطقه ای هم در این کشورها بسیار حائز اهمیت است. هر چقدر از پایتخت این کشورها دور می شویم سطح امکانات، سطح فرهنگ، سطح آموزش و سطح بهداشت و سایر مسائل در آن جا به طور فاجعه آمیزی کاهش می یابد و این یکی از چالش هایی است که برای این کشورها وجود دارد که اصطلاحا در اقتصاد به آن پدیده دوگانگی گفته می شود. این دو مسئله در کنار هم موجب تولید انبوهی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی در این کشورها می شوند. افراد بسیار ثروتمند این کشورها سعی می کنند سطح و سبک زندگی شان را با کشورهای پیشرفته تطبیق دهند. بر همین اساس هم اصطلاحی به نام اصل تظاهر بین المللی  مطرح می گردد. در نتیجه آن، تجمل طلبی و چشم و هم چشمی ها در این کشورها به عیان مشاهده می شود که موجب انحراف در تخصیص منابع خواهد شد.

عضو هيات علمي دپارتمان اقتصاد عنوان داشتند از سوی دیگر فقر شدید باعث رشد آسیب های اجتماعی در این کشورها می شود، آسیب هایی مثل فحشا، نزاع های خیابانی، خشونت، افسردگی و خیلی از مسائل دیگری که با بررسی آماری قابل تبیین خواهند بود. مسئله سوم، مسئله فساد گسترده در دولت های این کشورهاست. یک وزیری در چند قرن قبل از میلاد در هند می گوید: اگر شما توانستید عسل را روی نوک زبانتان بگذارید و بعد به گونه ای خودتان را کنترل کنید که مزه آن را نچشید یک دولتمرد هم می تواند با امکانات دولتی چنین معامله ای را کند. معمولا حاکمان به دلیل دسترسی به امکانات گسترده حکومتی، زمینه  فساد را دارند. به گونه ای که می توان بیان داشت که حکومت و فساد ملازم و همراه یکدیگرند. بنابراین یکی از مسائلی که کشورهای جهان سوم و از جمله کشورهای اسلامی با آن مواجه هستند، پدیده رانت خواری بسیار زیاد در میان دولتمردان، فساد گسترده حکومتی و رشوه خواری و امثال آن است. یکی از رهبران کشورهای آفریقایی با اطلاع از فساد و رشوه خواری گسترده در میان کارگزاران دولتی و عدم توانایی برای حل آن، به کارمندان اینطور خطاب می نماید: سعی کنید اگر رشوه می گیرید رشوه خوب بگیرید. از دید ایشان یک رشوه خوب هست و یک رشوه بد. رشوه خوب، رشوه ای است که کارمند از ارباب رجوع پول را می گیرد و کار  وی را راحت انجام  می دهد، اما رشوه بد این هست که هم پول را می گیرد و هم در انجام کار تعلل می کند. رهبر این کشور می گوید اگر رشوه می گیرید رشوه خوب گرفته، کار مردم را هم راه بیندازید و اذیتشان نکنید. بنابراین این یک مسئله ی خیلی مهمی است.

دكتر يوسفي شیخ رباط در پایان سخنان خود افزودند: زمانی می گفتند کشورها بدلیل منابع اندک، توسعه پیدا نمی کنند. اما امروزه می بینیم که به ویژه کشورهای مسلمان دارای منابع گسترده ای هستند، حدود 70% انرژی جهان در اختیار کشورهای مسلمان است. حدود 65% ذخایر طبیعی جهان شامل گاز طبیعی در اختیار مسلمانان است. اما در عین حال 35 کشور از 45 کشور پایین ترین سطح توسعه انسانی از همین جوامع است. از طرفی کشوری مانند ژاپن فاقد هرگونه منابع طبیعی است. لذا گفته می شود مشکلی که در کشورهای جهان سوم و از جمله کشورهای اسلامی وجود دارد که منشا سه مشکل فقر، نابرابری شدید و فساد گسترده است، مشکل  چگونگی اداره این کشورها است. باید در نحوه اداره این کشورها تجدید نظر شود تا بتوان اتفاقات مثبتی را برای آن ها رقم زد. دو عامل عمده مشکلات مذکور را بیان می کنم. اولین این ها، این است که در این کشورها نهادهای مدنی بسیار ضعیف است. نهادهای مدنی می تواند در محدود کردن، نقد و اصلاح قدرت بسیار نقش داشته باشد و مدیریت جامعه را به سمت یک جامعه ی علمی و عالمانه حرکت دهد و جامعه و حکومت را پاسخ گوی مسائل خودش قرار دهد. دومین مشکلی که در این کشورها منشا مشکلات دیگر است این است که در این کشورها دسترسی محدود به قدرت و ثروت وجود دارد. یعنی اینکه عملا قدرت اجازه نمی دهد که نخبگان بیایند و به مدیریت جامعه نزدیک شوند. با قیود و قوانینی که می گذارند عملا محدودیت ایجاد می کنند و حکومت را در انحصار هزار نفر، پانصد نفر، دو هزار نفر قرار می دهند و کلیت نخبگان جامعه را از خودشان می رانند و این ها منشا فساد گسترده در جامعه، منشا نابرابری شدید در جامعه و منشا فقردر جامعه است.